Ба истиқболи 5500-солагии шаҳри Саразми бостонӣ, ки моҳи сентябри соли равон бо пешниҳоди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷашн гирифта мешавад, китоби калону мунаққаши адиб ва пажӯҳишгари номвар Шераки Ориён бо номи «Саразм ва баъди Саразм» ба табъ расид.
Тавре муаллифи китоби тозанашр Шераки Ориён зикр кард, Саразм аз муқаддасот ва муқаддамоти айёми пешин буд ва маркази русуму ойин ва салтанату давлат ба ҳисоб мерафт. Аз ин боис Саразмро «Кенти Панҷ», яъне «шаҳри муқаддас», ё бо тарзи дигар бигӯем Панҷ+кат ё Панҷекат ҳам меномиданд. «Кенти Панҷ» дар замонҳои қадим, яъне панҷуним — шаш ҳазор сол муқаддам барои маҳаллоти дигари Осиёи Марказӣ ва Осиёи Миёна пешсаф, пешрав ва намунаи ибрату тимсоли пайравиҳо буд. Ин ҳама дар воқеаҳои таърихӣ, дар тақдири одамони даврони гуногун ва дар саргузашти маконҳои қадим бозгӯ шудаанд.
«Ман дар асар кӯшиш кардам, ки саргузашти Саразму идомаи онро ва саргузашти диёру тақдири фарзандони онро дар шакли пажӯҳиш ё ба тарзи бадеӣ ба таҳлил кашам, ки ҳамагӣ ба ҳам омада, симои таърихию фарҳангии як пораи азизи давлати бостон ва мардуми онро рӯшану дақиқ ҷилванамо созам, хонандаро шефтаю баста гардонам»,-гуфт муаллифи асар.
Китоб бо саҳми «Шуъбаи ташкилоти байналхалқии Институти «Ҷамъияти кушода»-Бунёди мадад» рӯи чоп омадааст.
Ин чорумин китоби Шераки Ориён аст, ки дар муддати чанд моҳ ба табъ расид. Нахустинаш «Писарак Варғуман ва духтарак Уғдғунчаи ҳунарпанҷа» ном дошта, се қиссаи таърихиро доир ба ин мавзеъ дар бар мегирад. Дигараш дар шакли мухтасари «Саразм ва баъди Саразм» мебошад. Сеюмин бо ҳуруфи сирилик ва ҳуруфи ниёгон дар як китоб ба ҳам омадааст. Инак шакли муфассалу фасеҳи ин китоб мунаққаш бо банду басти хосса ба табъ расид.
Муаллиф Шераки Ориён ният дорад, ки китоби панҷумини худро аз ин силсила бо забони русӣ ва англисӣ барои нашр омода намояд ва гӯяндаи таърихи Саразм ва саргузашти мардумони он бишавад.
АМИТ «Ховар»